About The Conference


“गीतोक्त स्वधर्म: कर्तव्यनिष्ठा, शान्तिऔरसद्भावना की प्रेरणा”
“Swadharma in the Bhagwad Gita: Inspiration for Duty, Peace, and Harmony”

The Bhagavad Gita, a foundational text of Indian philosophy, has transcended cultural and temporal boundaries to offer guidance on ethical action, spiritual growth, and harmonious living. At its core lies the principle of Swadharma (one’s own duty), which emphasizes performing rightful responsibilities with integrity, detachment, and a sense of universality. In a rapidly globalizing world marked by stress, ethical dilemmas, and socio-political conflicts, the Gita’s wisdom provides a timeless framework for nurturing duty-consciousness, inner peace, and collective goodwill.

Thematic Relevance

Duty (कर्तव्यनिष्ठा – Commitment to Responsibility)
The Gita emphasizes Swadharma—performing one’s own duty with sincerity, even if it appears limited or imperfect.

“श्रेयान्स्वधर्मोविगुणःपरधर्मात्स्वनुष्ठितात्।
स्वधर्मेनिधनंश्रेयःपरधर्मोभयावहः॥”
(Bhagavad Gita 3.35)

This principle aligns with modern discussions on professional ethics, civic responsibility, and leadership integrity. In a globalized society where individuals often face the pressure of imitation, competition, and role conflicts, Swadharma reminds us that authentic responsibility, rooted in one’s nature and context, is superior to borrowed or imposed roles. The message is highly relevant for debates on sustainable leadership, educational responsibility, and role fidelity in multicultural workplaces.

Peace (शान्ति – Inner Calm through Detachment)
Inner peace emerges when duties are carried out without attachment to rewards.

“कर्मण्येवाधिकारस्तेमाफलेषुकदाचन।
माकर्मफलहेतुर्भूर्मातेसङ्गोऽस्त्वकर्मणि॥”
(Bhagavad Gita 2.47)

This teaching resonates with modern stress management, mindfulness, and positive psychology frameworks. In an era of high professional burnout, academic competition, and global mental health crises, the Gita’s principle of detachment provides a pathway to resilience and balance. It encourages individuals to focus on effort and process rather than outcomes, reducing anxiety and fostering psychological well-being — values deeply relevant to health professionals, educators, and global organizations.

Self-Mastery (आत्मसंयम – Pathway to Mental Stability)
The Gita stresses control over desires and senses as a way to cultivate tranquility.

“यदासंहरतेचायंकूर्मोऽङ्गानीवसर्वशः।
इन्द्रियाणीन्द्रियार्थेभ्यस्तस्यप्रज्ञाप्रतिष्ठिता॥”
(Bhagavad Gita 2.58)

This aligns with contemporary discourses in neuroscience, behavioral studies, and emotional intelligence. In a world dominated by consumerism, distractions, and technological overload, Atmasamyam (self-control) becomes vital for sustained focus, mental clarity, and ethical decision-making. It shows the Gita’s relevance beyond philosophy — into psychology, cognitive sciences, and wellness practices.

Harmony (सद्भावना – Universal Goodwill and Social Unity)
Harmony arises from perceiving the same divine essence in all beings.

“समंसर्वेषुभूतेषुतिष्ठन्तंपरमेश्वरम्।
विनश्यत्स्वविनश्यन्तंयःपश्यतिसपश्यति॥”
(Bhagavad Gita 13.27)

This universal vision resonates strongly with intercultural dialogue, human rights, and peace studies. Recognizing equality of all beings forms the basis of sustainable peace, global citizenship, and compassionate leadership. In a world fragmented by divisions of race, class, religion, and ideology, the Gita’s teaching inspires a model of inclusive coexistenceandcosmopolitan ethics, relevant to both policymakers and peace builders.

The conference is expected to enrich academic discourse by contributing to cross- cultural ethics, spirituality, and comparative philosophy, situating the Gita’s teachings within global scholarly debates and fostering dialogue between Eastern and Western traditions of thought. It will also provide practical insights for leadership and education by emphasizing the Gita’s focus on duty, detachment, and self-mastery, offering actionable guidance for leadership development, ethical governance, and value-based education that can steer organizations and institutions toward integrity, resilience, and responsibility. Further, the application of the Gita’s philosophical wisdom offers robust frameworks for peace and well- being, where teachings on detachment and self-control can be adapted into models for stress management, mindfulness, and emotional intelligence, addressing contemporary crises such as anxiety, burnout, and imbalance. The Gita’s universal vision of seeing divinity in all beings promotes empathy, tolerance, and peaceful coexistence, thereby strengthening intercultural understanding, informing peacebuilding initiatives, and inspiring global citizenship rooted in compassion and respect.

By linking Swadharma to contemporary discourses in ethics, mental health, behavioral sciences, leadership, and intercultural harmony, the Bhagavad Gita proves itself to be more than a spiritual text - it becomes a transformative resource for the modern world. By converging ancient wisdom with present-day challenges, the doctrine of Swadharma provides a lens to reimagining duty, peace, and harmony in the 21st century. Its timeless message offers pathways for both personal fulfilment and collective well-being, making it profoundly relevant for global academic, professional, and social contexts.

Objectives

  • To explore the concept of Swadharma as a universal principle of ethical responsibility.
  • To examine how Gita’s teachings on detachment can contribute to mental health and inner peace in modern societies.
  • To highlight the role of spiritual-philosophical wisdom in fostering intercultural harmony and global peace.
  • To connect ancient wisdom with contemporary challenges of governance, education, and social coexistence.
  • Demonstrate practical applications of the Gita’s teachings for leadership, governance, education and community welfare.
  • Provide a forum for early-career researchers and doctoral students to present original work and receive feedback.

Conference Themes

(Delegates may submit abstracts aligned to one or more of these themes.)

  • Understanding Swadharma: The Inner Compass of Righteous Action
    स्वधर्म की समझ : धर्ममय कर्म का आंतरिक मार्गदर्शक
  • Swadharma and Leadership Ethics: From Personal Integrity to Global Responsibility
    स्वधर्म और नेतृत्व नैतिकता: व्यक्तिगत सत्यनिष्ठा से वैश्विक उत्तरदायित्व तक
  • Gita and Sustainable Human Development: Duty towards Planet and People
    गीता और सतत मानव विकास : पृथ्वी और मानवता के प्रति कर्तव्य
  • Interpreting Swadharma in Cross-Cultural and Interfaith Contexts
    विविध संस्कृतियों और धर्मों के संदर्भ में स्वधर्म की व्याख्या
  • Swadharma, Nishkama Karma, and Psychological Well-being
    स्वधर्म, निष्काम कर्म और मनोवैज्ञानिक कल्याण
  • Swadharma and Decision-Making in Governance and Public Policy
    शासन और सार्वजनिक नीति में निर्णय-निर्माण हेतु स्वधर्म का मार्गदर्शन
  • Swadharma and Education for Character, Harmony, and Citizenship
    चरित्र, समरसता और नागरिकता हेतु शिक्षा में स्वधर्म की भूमिका
  • Reimagining Management through Swadharma in Bhagwad Gita
    भगवद्गीता के स्वधर्म सिद्धांत से प्रबंधन की नई परिकल्पना
  • Gender, Family, and Dharma in the Gita’s Vision of Balance
    गीता की संतुलन दृष्टि में लिंग, परिवार और धर्म की भूमिका
  • Swadharma and Peace building in a Polarized World
    विभाजित विश्व में शांति स्थापना हेतु स्वधर्म का योगदान
  • Environmental Dharma: Gita’s Message for Ecological Responsibility
    पर्यावरण धर्म: पारिस्थितिक उत्तरदायित्व के लिए गीता का संदेश
  • Swadharma and the Science of Yoga: Path to Inner Harmony
    स्वधर्म और योग-विज्ञान : आंतरिक समरसता का मार्ग
  • Ethics, AI, Technology, and Human Agency in the Light of the Gita
    नैतिकता, कृत्रिम बुद्धिमत्ता, प्रौद्योगिकी और मानव संकल्पशीलता — गीता के आलोक में
  • Gita, Globalization, and the Search for Universal Values
    गीता, वैश्वीकरण और सार्वभौमिक मूल्यों की खोज
  • Relevance of Swadharma for Future Civilizations: From Conflict to Consciousness
    भावी सभ्यताओं के लिए स्वधर्म की प्रासंगिकता: संघर्ष से चेतना की ओर

"वसुधैव कुटुम्बकम” भारतीय दर्शन में अंतर्निहित एक गहन अवधारणा है, जिसका अर्थ है कि यह “समस्त विश्व अर्थात् यह पृथ्वी एक परिवार है” । यह शाश्वत दर्शन इस विचार का प्रतीक है कि भौगोलिक, सांस्कृतिक अथवा धार्मिक मतभेदों के होने पर भी समस्त मानवता परस्पर सम्बन्धित तथा एक- दूसरे पर आश्रित है। भगवदगीता इस अवधारणा को समझने और वैश्विक एकता को प्रोत्साहन देने के लिए आधारशिला के रूप में कार्य करती है।

भगवदगीता, कुरुक्षेत्र के युद्ध के मैदान में राजकुमार अर्जुन और भगवान कृष्ण के मध्य एक संवाद है जिसमें अर्जुन के सामने उपस्थित नैतिक द्वंद्वों और अस्तित्व संबंधी प्रश्नों की चर्चा है। अध्याय 4, श्लोक 13 में, भगवान कृष्ण वसुधैव कुटुम्बकम के मूल अर्थ को व्याख्यायित करते हैंः

चातुर्वर्ण्यं मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः ।
तस्य कर्तारमपि मां विद्धयकर्तारमव्ययम्।।

भौतिक प्रकृति के तीन गुणों और उनसे जुड़े कार्यों के अनुसार, मानव समाज का चातुर्वण्य (चार वर्णों में विभाजन) मेरे द्वारा रचा गया है। गुण और कर्मों के विभाग से यद्यपि मैं उसका कर्ता हूँ, तथापि तुम मुझे अविनाशी होने के कारण अकर्ता जानो।।

यह श्लोक सभी प्राणियों के उस दिव्य स्रोत से सम्बन्धों को रेखांकित करता है जिससे वे उत्पन्न हुए हैं। यह इस बात पर बल देता है चाहे प्रत्येक व्यक्ति की अपनी सामाजिक भूमिका या पृष्ठभूमि कैसी भी हो, वह विशाल समग्र का भाग है। मानवता की एकता की यह मान्यता वसुधैव कुटुम्बकम के दर्शन के केंद्र में है।

वसुधैव कुटुम्बकम की अवधारणा पूरे भगवदगीता में कई श्लोकों में अभिव्यक्त की गई है। उदाहरण के लिए, अध्याय 6 के श्लोक 30 में, भगवान कृष्ण कहते हैं, “जो पुरुष मुझे सर्वत्र देखता है और सबको मुझमें देखता है, उसके लिए मैं नष्ट नहीं होता (अर्थात् उसके लिए मैं दूर नहीं होता) और वह मुझसे वियुक्त नहीं होता।” यह श्लोक सभी प्रकार के जीवन के अंतर्सम्ब्न्धों पर बल देते हुए सभी जीवित प्राणियों में दिव्य उपस्थिति को समझने के विचार को रेखांकित करता है।

वसुधैव कुटुम्बकम के व्यावहारिक परिणाम दूरगामी हैं। यह व्यक्तियों और राष्ट्रों के मध्य सहिष्णुता, करुणा और सहयोग को प्रोत्साहित करता है। इसे आधुनिक वैश्विक समस्याओं जैसे जलवायु परिवर्तन, गरीबी और संघर्ष जैसी चुनौतियों पर लागू कर, समग्र मानव समाज के कल्याण के लिए सामूहिक प्रयास भी किये जा सकते हैं। यह राष्ट्रों को अपने मतभेदों को अलग रखने और समस्त मानव परिवार के मंगल के लिए मिलकर काम करने के लिए प्रोत्साहित करता है।

इसके अतिरिक्त, वसुधैव कुटुम्बकम की भावना वैश्विक नागरिकता के विचार को बढ़ावा देती है। यह लोगों को राष्ट्रीयता, जातीयता या रिलिजन पर आधारित संकीर्ण निष्ठाओं से निवृत्त होने और अपनी सामूहिक मानवता को पहचानने के लिए प्रोत्साहित करता है। दृष्टिकोण में यह परिवर्तन विश्व भर के लोगों द्वारा सहे जाने वाली पीड़ाओं और अन्यायों को दूर करने के लिए अधिक संवेदनशीलता और सुदृढ़ प्रतिबद्धता का कारक बन सकता है।

इस अवधारणा का पर्यावरण संरक्षण पर भी प्रभाव पड़ता है। पृथ्वी को एक सामूहिक आवास के रूप में पहचानते हुए, वसुधैव कुटुम्बकम की भावना पृथ्वी के उत्तरदायित्वपूर्ण प्रबंधन को प्रोत्साहित करता है। यह ऐसी संपोषणीय प्रथाओं को बढ़ावा देता है जो वर्तमान और भावी पीढ़ियों की भलाई सुनिश्चित करते हैं और इस विचार को भी सुदृढ़ बनाते हैं कि हमारे कार्य न केवल हमारे अपने समुदाय को बल्कि पूरे वैश्विक परिवार को प्रभावित करते हैं। अध्याय 7, श्लोक 4 में, भगवान कृष्ण अर्जुन को समझाते हैंः

भूमिरापोऽनलो वायु: खं मनो बुद्धिरेव च |
अहङ्कार इतीयं मे भिन्ना प्रकृतिरष्टधा II

(पृथ्वी, जल, अग्नि, वायु और आकाश तथा मन, बुद्धि और अहंकार - यह आठ प्रकार से विभक्त हुई मेरी प्रकृति है।।)

इस भौतिक जगत को समाहित करने वाली ऊर्जा अविश्वसनीय रूप से जटिल और अथाह है। हमारी सीमित बुद्धि के अनुरूप इसे बोधगम्य बनाने के लिए, हमने इसे विभिन्न श्रेणियों और उप-श्रेणियों में विभाजित किया है। इस एक भौतिक ऊर्जा मात्र ने इस जगत के अनगिनत आकारों, रूपों और सत्ताओं में अपना विस्तार किया है। भगवान श्रीकृष्ण ने मन, बुद्धि और अहंकार के साथ-साथ पाँच स्थूल तत्वों को अपनी भौतिक शक्ति की विभिन्न अभिव्यक्तियों के रूप में शामिल किया है।

वैश्वीकरण के युग में वसुधैव कुटुम्बकम की नई सार्थकता है। आज विश्व, पहले की तुलना में परस्पर एक दूसरे से कहीं अधिक जुड़ा हुआ है, और विश्व के एक स्थान पर होने वाली घटनाओं के दूरगामी परिणाम किसी और स्थान पर हो सकते हैं। यह अंतर्संबंध हमें एक वैश्विक परिप्रेक्ष्य को अपनाने और भौगोलिक सीमाओं से हटकर, सामूहिक रूप से चुनौतियों का समाधान करने के लिए परस्पर साथ मिलकर काम करने के महत्व को रेखांकित करता है।

पिछले कुछ समय में वैश्विक एकता के विचार को अंतरराष्ट्रीय विचार-विमर्श में प्रमुखता मिली है। विश्व की जनता और राष्ट्र जलवायु परिवर्तन, गरीबी और महामारियों जैसी वैश्विक चुनौतियों से निपटने के लिए सहयोग और सहभागिता की आवश्यकता को स्वीकार रहे हैं। वसुधैव कुटुंबकम की भावना इस तरह के प्रयासों के लिए एक नैतिक और धार्मिक आधार प्रदान करती है, और हमें याद दिलाती है कि मानवता की हमारी सामूहिक भावना को हमारे कार्यों और निर्णयों का मार्गदर्शन करना चाहिए।

आज जब विश्व राजनीतिक, धार्मिक और सांस्कृतिक मतभेदों में विभाजित प्रतीत होता है, तो वसुधैव कुटुम्बकम का संदेश पहले से कहीं अधिक प्रासंगिक हो जाता है। यह हमें पक्षपात और पूर्वाग्रह को दूर करने तथा एक सामंजस्यपूर्ण और समावेशी विश्व की प्राप्ति की दिशा में काम करने का आह्वान करता है।

यह हमें अपने आसपास के समाज समुदायों से परे अपनी करुणा का विस्तार करने और पूरे विश्व को अपने परिवार के रूप में स्वीकार करने के लिए निमन्त्रण देता है। इस अवधारणा के सुंदर आयामों में से एक आयाम यह है कि यह किसी विशेष धर्म या विश्वास प्रणाली तक सीमित नहीं है। यद्यपि इसकी जड़ें भगवदगीता में पाई जाती हैं, इसके सार्वभौमिक आह्वान ने विश्व के विभिन्न धर्मों और पृष्ठभूमि के लोगों को इसे अपनाने के लिए प्रेरित किया है। एक ऐसी विश्व में जहां धार्मिक और सांस्कृतिक विविधता एक वास्तविकता है, वसुधैव कुटुम्बकम एक एकीकृत दर्शन के रूप में कार्य करता है जो धार्मिक सीमाओं से परे है। ऐसा नहीं है कि वसुधैव कुटुम्बकम की अवधारणा के समक्ष चुनौतियों नहीं है। समस्त विश्व जो संघर्षों, विभाजनों और असमानताओं से भरा पड़ा है, ऐसे में वैश्विक एकता प्राप्त करना एक जटिल और महत्वाकांक्षी लक्ष्य है। इसके लिए संवाद, आपसी समझ और कूटनीति के लिए प्रतिबद्धता की आवश्यकता है। यह इस बात पर भी बल देती है कि दीर्घकाल से चले आ रहे व्यवस्थाजन्य अन्याय का भी समाधान हो जिसके कारण समाज में असमानता और विभाजन है।

वसुधैव कुटुम्बकम की अवधारणा हमें विश्व को एक परिवार के रूप में देखने और सभी व्यक्तियों के साथ प्यार, करुणा और सम्मान के साथ व्यवहार करने के लिए प्रोत्साहित करती है। जैसा कि विश्व जटिल चुनौतियों का सामना कर रहा है और जिसके लिए सामूहिक प्रयासों की आवश्यकता है, ऐसे समय में वसुधैव कुटुम्बकम का यह दर्शन एक मार्गदर्शक स्तम्भ के रूप में कार्य करता है, जो हमें समस्त मानवता और पृथ्वी की बेहतरी के लिए एक साथ काम करने के लिए प्रेरित करता है।

श्रीमद भगवदगीता की शिक्षाएँ, वसुधैव कुटुम्बकम की भांति एकता और परस्पर जुड़ाव का एक शक्तिशाली और कालातीत संदेश प्रदान करती हैं। यह व्यक्तियों और राष्ट्रों से उनकी साझा मानवता को पहचानने और अधिक से अधिक भलाई के लिए साथ मिलकर काम करने का आह्वान करती है। हालांकि वैश्विक एकता का मार्ग चुनौतीपूर्ण हो सकता है, लेकिन इस दर्शन को अपनाने से एक अधिक दयालु, न्यायपूर्ण और सामंजस्यपूर्ण विश्व का निर्माण हो सकता है जहां सभी के कल्याण को एक साझा जिम्मेदारी के रूप में बरकरार रखा जाता है।

‘वसुधैव कुटुम्बकम्’ इत्यस्य भावना भारतीयदर्शनेषु अन्तर्निहिता गूढावधारणा विद्यते । एतद्वाक्यार्थस्तावत् . निखिलमपि विश्वम् एकः परिवार एवास्तीति। वसुधैव कुटुम्बकमिति दर्शनमेतत् व्यनक्ति यत् भौगोलिक-सांस्कृतिक-धार्मिकमतभेदान् विहाय सम्पूर्णमनुष्यताऽन्योन्याश्रिता एवास्ति। श्रीमद्भगवद्गीता वसुधैवकुटुम्बकम् इत्यस्यावधारणां भावं विचारञ्चाभिज्ञातुं वैश्विकमैक्यं वर्धितुञ्च आधारशिलैव कार्यं करोति ।

श्रीमद्भगवद्गीता धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे यु़द्धभूमौ श्रीकृष्णार्जुनयोर्मध्ये सञ्जातसंवादः विद्यते। अयं ग्रन्थः अर्जुनस्य विषादमोह- कर्तव्यमूढावस्थासु विविधप्रश्नानामाशङ्कानाञ्चोत्तरं प्रस्तौति । चतुर्थाध्याये त्रयोदशतमे श्लोके भगवान् कृष्णः वसुधैव- कुटुम्बकम् इति विचारस्य सारं प्रस्तौति -

चातुर्वर्ण्यं मया सृष्टं गुणकर्मविभागशः ।
तस्य कर्तारमपि मां विद्धयकर्तारमव्ययम्।।

अस्या भावस्तावदयं यत् भौतिकप्रकृतेः त्रयो गुणाः, तत्सम्बधि-कार्यानुसारं मानवसमाजस्य चत्वारो विभागाः मया सृष्टाः। अयं श्लोकः सर्वेषामपि प्राणिनां सम्बन्धं तेषां च तत् समुत्पत्तिस्रोतं व्यनक्ति यतः इमे निस्सरन्ति । एवमेक स्मादेवोत्पत्तिस्थानात् सर्वे प्राणिनः तंदशा एव सन्ति। मनुष्यतायाः विचारोऽयं वसुधैव कुटुम्बकं दर्शनस्य केन्द्रमस्ति ।

एतद्दर्शनं श्रीमद्भगवद्गीतायामनेकश्लोकेषु दृश्यते। यथा षष्ठाध्याये त्रिंशत्तमे श्लोके भगवान् कृष्णः वदति यत् -

यो मां पश्यति सर्वत्र सर्वं च मयि पश्यति।
तस्याहं न प्रणश्यामि स च न मे प्रणश्यति।।

अयं श्लोकः सर्वप्राणिषु दिव्यांशस्योपस्थितिं सूचयति । वसुधैव-कुटुम्बकम्‘ इति विचारस्य निहितार्थाः गूढास्सन्ति । इदं वाक्यं मानवेषु राष्ट्रेषु च मध्ये सहिष्णुतां, करुणां सहयोगस्य भावनां विकासयति प्रेरयति च । इदं वाक्यं संसारस्य विभिन्नसमस्यानां समाधानाय सकलमपि विश्वम् एकसूत्रे आनयति । विविधमतभेदान् त्यक्त्वा राष्ट्रकल्याणाय युगपत् कार्यकरणस्य भावनामपि प्रेरयति वाक्यमिदम्।

एतदतिरिच्यापि वसुधैव कुटुम्बकम् वैश्विकनागरिकतायाः विचारान्नपि वर्धयति । इदं मानवान् विविधसङ्कीर्णतां परित्यज्य मनुष्यधर्मार्थं प्रोत्साहयति ।

वसुधैवकुटुम्बकमित्यस्य अवधारणया पर्यावरणसंरक्षणमपि वर्धते। अयं विचारः सनातनप्रकृतेः स्थापनार्थं प्रकृतिरक्षणार्थञ्च अतीवावश्यक एव। भविष्यत्समाजाय शुद्धं वातावरणम् अनेनैव विचारणेन निमार्तुं शक्यते । विश्वस्य सर्वे देशाः राज्यानि च आत्मनं एकपरिवार इति मन्वानाः समस्याभिः योद्धुं शक्नुवन्ति। सप्तमाध्याये चतुर्थश्लोके भगवान् कृष्णः अर्जुनं वदति -

भूमिरापोऽनलो वायु: खं मनो बुद्धिरेव च |
अहङ्कार इतीयं मे भिन्ना प्रकृतिरष्टधा II

वैश्वीकरणस्यास्मिन्युगे वसुधैवकुटुम्बकमित्यस्य माहात्म्यमितोऽपि वर्धितमास्ते। विश्वं पूर्वसमयापेक्षया सम्प्रति अन्योन्याश्रितं युक्तं च दृश्यते । विश्वे क्वचित् काचित् घटना सम्भवति चेत् तत्प्रभावः विश्वस्यान्यक्षेत्रेषु देशेषु च सम्भवति । अयमेतादृक् वैश्विक-सम्बन्धः अकल्पनीयघटनानां समस्यानाञ्च समाधानाय परस्परं सहयोगेन कार्यकरणस्य भावमेव दर्शयति ।

वर्तमानसमये अन्ताराष्ट्रियविचारगोष्ठीषु सम्मेलनेषु च वैश्विक-एकतायाः विचाराः प्रामुख्यम् अलभन् विश्वस्य चिन्तकाः, वैज्ञानिकाः, नेतारश्च जलवायुपरिवर्तनस्य निर्धनताविषयस्य तथा महामारीत्यादीनां विषयाणां समाधानाय परस्परं सहयोगस्यापेक्षतां स्वीकुर्वन्तः सन्ति। वसुधैव कुटुम्बकम् अस्मान् युगपत् कार्यार्थं निर्णयार्थञ्च मार्गं निर्दिशति ।

अद्यत्वे विश्वं पूर्वापेक्षयाऽधिकं विभक्तमास्ते, अतः वसुधैव-कुटुम्बकमित्यस्य संदेशः इतोऽपि प्रासङ्गिकः विद्यते । इदं वाक्यम् एकमावाहनवाक्यम्, एतवाक्यं सङ्घाय प्रेरयति, एतर्द्वाक्यं सकलसमस्यानां निवारणाय मतैक्यार्थं प्रेरयति।

श्रीमद्भगवद्गीतायाः शिक्षाः वसुधैवकुटुम्बकम् इति भावना सम्बन्धिनीम् एकतां, परस्परसहयोगस्य सूत्रं, समस्या-समाधानाय मार्गं च निर्दिशति । गीतायाः शिक्षाः मानवसमाजं सकलमपि विश्वं च मानवतायाः कर्तव्यं धर्म च ज्ञातुं मतैक्येन चलितुं च आह्वानं कुर्वते । यद्यपि वैश्विकैकतायाः मार्गः कठिनः, तथापि एतद्दर्शनं स्वीकुर्मश्चेत् अन्योन्यं प्रति सौदर्यभावः, साहाय्य- भावः, प्रकृतिप्रेम, कुटुम्बकस्य भावश्च भवितुमर्हति।